Kontrola płatności dokonywanych kartą - plany i zamysły

2021-11-22

Obowiązek posiadania kas fiskalnych przez przedsiębiorców obecnie jest modyfikowany na posiadanie kas, które działają online. W planach na 2022 rok natomiast jest dodatkowe zintegrowanie ich z terminalami płatniczymi. W praktyce oznaczałoby to, że pojawiłaby się możliwość pobierania informacji na temat transakcji kartą wykonywanych przez wszystkich obywateli.
 

Kasy fiskalne – stan prawny

Obecnie praktycznie wszystkie branże są zobowiązane do stosowania kas fiskalnych dla rejestrowania prowadzonych transakcji. Za ich pomocą rejestruje się zarówno transakcje realizowane za pomocą gotówki, jak i bezgotówkowe – realizowane kartą lub blikiem.

 

W tym roku (2021) pojawił się nowy obowiązek – użytkowania kas fiskalnych online. Na razie obejmuje on tylko niektóre branże, ale stopniowo jest rozszerzany. Celem jest doprowadzenie do sytuacji, w której wszyscy przedsiębiorcy będą korzystali z kas fiskalnych online.

 

Takie urządzenia automatycznie przesyłają informacje do Centralnego Repozytorium Kas.

 

Zgodnie z planowanymi zmianami, od 2022 roku nie tylko wszyscy przedsiębiorcy będą zobowiązani do posiadania kas fiskalnych, które pracują online, ale również do zintegrowania ich z terminalami płatniczymi.

Jeżeli przedsiębiorca nie wywiąże się z nałożonego na niego obowiązku – będzie obciążony karą w wysokości 5000 zł.

 

Cel wprowadzenia zmian

Zgodnie z deklaracjami twórców ustawy Polski Ład, taka zmiana ma zlikwidować szarą strefę i wprowadzić wszystkie pieniądze do obrotu. Twierdzi się, że część transakcji na polskim rynku nadal przebiega w sposób nielegalny, a to skutkuje uszczupleniem budżetu państwa, bo takich pieniędzy nie można opodatkować ani podatkiem dochodowym, ani VAT.

 

Jednocześnie planowane jest systematyczne upowszechnianie i popularyzowanie płatności kartami płatniczymi. W efekcie znacznie więcej transakcji udałoby się monitorować, szczególnie gdy kasy będą zintegrowane z terminalami.

 

Ostrzeżenia ekspertów

Zdaniem przeciwników tego rozwiązania jest to krótka droga do ograniczenia swobód obywatelskich i poddania kontroli wszystkich prowadzonych kartami transakcji. Wystarczy bowiem porównanie raportów z kasy z raportami z terminala płatniczego, by zidentyfikować transakcje, a następnie z danych terminala pobrać numer karty, którą daną transakcję zrealizowano, by zyskać dane jej właściciela.

 

Informatyzacja tych systemów powoduje, że porównanie może zostać przeprowadzone automatycznie, za pomocą algorytmów. W ten sposób Ministerstwo Finansów może w krótkim czasie zyskać informację na temat wszystkich przeprowadzonych transakcji przez daną osobę.

 

W efekcie zarówno Ministerstwo, jak i urzędy skarbowe mogą mieć informację na temat tego, gdzie najczęściej robią zakupy podatnicy, za jakie kwoty i jak często.

 

Autorzy pomysłu zapewniają, że dane, które spływają do Centralnego Repozytorium Kas są anonimowe. To prawda. Jednak sam fakt, że w bardzo prosty i automatyczny sposób można je połączyć z właścicielami kart, odbiera im tę anonimowość - to wprowadza uzasadniony niepokój.

 

Jednocześnie, co podkreśla część ekspertów, kwestie zarówno kas fiskalnych jak i terminali płatniczych regulowane są rozporządzeniami. To oznacza, że ich modyfikowanie – w tym np. nadanie większych uprawnień organom zbierającym dane, jest bardzo proste i nie wymaga skomplikowanego procesu legislacyjnego. Gdyby regulowała je ustawa, obywatele mieliby zapewnione większe bezpieczeństwo, ponieważ proces nowelizowania czy uchwalania ustawy jest bardziej złożony i dopuszcza większy udział polityków każdej strony sceny politycznej, niż ma to miejsce w przypadku rozporządzenia.

 

Popularyzacja płatności za pośrednictwem kart bankomatowych i kredytowych oraz integracja kas fiskalnych online z terminalami budzi uzasadnione zaniepokojenie. Czy będą monitorowane prywatne zakupy obywateli? Odpowiedź na to pytanie przyjdzie dopiero z czasem.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość