Urlop macierzyński i urlop tacierzyński – co warto wiedzieć?
2025-07-21
Planowanie rodziny to jeden z najważniejszych momentów w życiu. Przyszli rodzice powinni mieć świadomość na temat przysługujących im praw i świadczeń związanych z urlopami po narodzinach dziecka. Zarówno matki, jak i ojcowie mają możliwość skorzystania z różnych form urlopów, które pozwalają na spędzenie cennego czasu z nowo narodzonym dzieckiem przy jednoczesnym zachowaniu stabilności zawodowej i finansowej.
Ile trwa urlop macierzyński i jakie są zasady jego przyznawania?
W powszechnym odbiorze urlop macierzyński często postrzegany jest jako roczny okres obejmujący zarówno urlop macierzyński, jak i rodzicielski. Będąc jednak precyzyjnym, należy rozdzielić te dwie kwestie.
Urlop macierzyński przysługuje osobie zatrudnionej, która urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie (np. W przypadku przysposobienia). Zgodnie z Kodeksem pracy, jego długość uzależniony jest od liczby dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu lub liczby dzieci objętych opieką:
- 20 tygodni – przy jednym dziecku,
- 31 tygodni w przypadku bliźniąt;
- 33 tygodni w przypadku trojaczków;
- 35 tygodni w przypadku czworaczków;
- 37 tygodni w przypadku pięcioraczków lub większej liczbie dzieci.
Warto wiedzieć, że część urlopu macierzyńskiego można wykorzystać jeszcze przed porodem – maksymalnie 6 tygodni. Jest to jednak dobrowolna decyzja przyszłej mamy.
Warunkiem otrzymania urlopu macierzyńskiego jest pozostawanie w stosunku pracy w momencie porodu. Urlop rozpoczyna się automatycznie w dniu porodu lub w dniu wskazanym przez pracownicę, jeśli decyduje się na wykorzystanie części urlopu przed porodem.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu macierzyńskiego – jest to bezwzględne obowiązujące prawo. Co ważne, ochrona stosunku pracy obejmuje cały okres ciąży oraz urlopu macierzyńskiego, co oznacza, że pracodawca nie może w tym czasie wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę.
Przepisy Kodeksu pracy zapewniają nie tylko 20-tygodniowy urlop macierzyński, ale także możliwość skorzystania z 41-tygodniowego urlopu rodzicielskiego. W ramach tego urlopu jedno z rodziców może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie, podczas gdy pozostałe 9 tygodni jest zarezerwowane wyłącznie dla drugiego rodzica i nie można ich przekazać na inną osobę.
W praktyce to często jeden z rodziców- najczęściej matka – decyduje się na wykorzystanie pełnego wymiaru zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego, co łącznie daje 52 tygodnie. Dlatego potocznie mówi się o „rocznym urlopie macierzyńskim”, mimo że prawnie obejmuje on dwa różne urlopy: macierzyński i rodzicielski.
Urlop macierzyński – ile płatny i jakie świadczenia przysługują?
. W czasie urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Jego wysokość zależy od wyboru jednej z dwóch opcji:
- Tylko urlop macierzyński: Zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru, jednak decydując się na pełne wynagrodzenie w tym okresie, otrzymamy 70% podstawy wymiaru zasiłku w czasie urlopu rodzicielskiego.
- Urlop macierzyński i rodzicielski łącznie: Zasiłek wynosi uśrednione 81,5% podstawy wymiaru. Aby skorzystać z tej opcji, należy złożyć wniosek w terminie 21 dni od porodu.
Wybór jednej z tej opcji wpływa na całkowitą wysokość świadczeń w okresie opieki nad dzieckiem.
Czy urlop macierzyński wlicza się do stażu pracy?
Tak, cały okres urlopu macierzyńskiego wlicza się do stażu pracy. Oznacza to, że czas spędzony na urlopie macierzyńskim jest traktowany jak okres faktycznej pracy i wpływa na takie świadczenia jak długość urlopu wypoczynkowego, wysokość odprawy emerytalnej czy rentowej, a także na ewentualne nagrody jubileuszowe, jeśli są przewidziane w regulaminie zakładu pracy.
W trakcie urlopu macierzyńskiego zachowane są prawa do awansu, podwyżki czy innych świadczeń pracowniczych. Odprowadzane są również składki emerytalne i rentowe, co oznacza, że czas urlopu macierzyńskiego uwzględniany jest przy ustaleniu wysokości przyszłej emerytury czy renty.
Tacierzyński urlop – zasady przyznawania i korzyści dla rodziny
„Urlop tacierzyński” to potoczne określenie, którego próżno szukać w przepisach Kodeksu pracy. W rzeczywistości odnosi się ono do części urlopu macierzyńskiego przekazywanej ojcu dziecka. Prawo pracy przewiduje taką możliwość, jeśli matka zdecyduje się na wcześniejszy powrót do pracy.
Należy odróżnić go od urlopu ojcowskiego, który jest niezależnym przywilejem przypisanym wyłącznie ojcu – trwa on dwa tygodnie i może być wykorzystany do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia.
Wykorzystanie tak zwanego „tacierzyńskiego” niesie wiele korzyści – przede wszystkim umożliwia drugiemu rodzicowi zaangażowanie się w opiekę nad dzieckiem od najwcześniejszych dni życia, wzmacnia więzy rodzinne, wspiera rozwój emocjonalny dziecka oraz równomierny podział obowiązków w opiece nad maluchem.
Ile dni przysługuje na urlop tacierzyński i jak jest płatny?
Standardowo „tacierzyński” trwa do 6 tygodni, ponieważ matka musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po tym czasie może wrócić do pracy, pod warunkiem że ojciec dziecka przejmie pozostałą część urlopu macierzyńskiego lub przerwie swoją działalność zawodową, by osobiście opiekować się dzieckiem.
W szczególnych sytuacjach urlop „tacierzyński” może być dłuższy – nawet do 12 tygodni. Taka możliwość istnieje, gdy matka dziecka jest niezdolna do samodzielnej egzystencji i wykorzystała co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego.
Dłuższy okres przysługuje także, gdy stan zdrowia matki wymaga hospitalizacji i nie może ona zajmować się dzieckiem. W takich przypadkach ojciec może ubiegać się o przejęcie urlopu macierzyńskiego na czas jej leczenia. Prawo do pozostałej części urlopu macierzyńskiego przechodzi również na ojca w sytuacji, śmierci matki lub porzucenia dziecka.
.
Urlop „tacierzyński” jest w pełni płatny, a jego wysokość wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Podstawę tę stanowi średnia zarobków z ostatnich 12 miesięcy przed rozpoczęciem urlopu. Jeśli pracownik otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne, w okresie tacierzyńskiego otrzyma wynagrodzenie równe pełnej pensji. Osoba przebywająca na takim urlopie objęta jest ochroną przed zwolnieniem.
Ile trwa urlop tacierzyński i jakie inne dni wolne dla ojców?
„Urlop tacierzyński”, „urlop ojcowski” i „urlop rodzicielski” to powszechne, ale nieprecyzyjne określenia, które w rzeczywistości oznaczają zupełnie różne formy wsparcia dla ojców po narodzinach dziecka. Warto dokładnie poznać te różnice, aby świadomie planować czas opieki nad nowo narodzonym dzieckiem.
Urlop ojcowski to podstawowa forma wsparcia – dwutygodniowy (14-dniowy) okres przysługujący wyłącznie ojcu dziecka. Ojciec może z niego skorzystać w dowolnym momencie, aż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia (przed nowelizacją Kodeksu pracy w 2023 roku było to aż 24 miesiące). Co istotne, przez cały ten okres otrzymuje 100% swojego normalnego wynagrodzenia.
To, co w potocznym języku nazywamy „urlopem tacierzyńskim”, w rzeczywistości stanowi część urlopu macierzyńskiego, którą matka może przekazać ojcu. O tym urlopie pisaliśmy we wcześniejszej części naszego tekstu.
Kolejną formą wsparcia jest urlop rodzicielski, który wprowadza istotną zasadę - 9 tygodni tego urlopu jest zarezerwowane wyłącznie dla drugiego rodzica i nie można przenieść tego uprawnienia na partnera.
W praktyce to zazwyczaj ojcowie korzystają z tej możliwości, choć formalnie przepis dotyczy obojga rodziców. W tym przypadku wysokość świadczenia wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Warto również pamiętać o dodatkowym uprawnieniu – dwudniowym urlopie okolicznościowym przysługującym ojcom w związku z narodzinami dziecka. Jest to płatne zwolnienie od pracy, które można wykorzystać w okresie narodzin, niezależnie od innych form urlopu.
Urlop macierzyński a urlop tacierzyński – podsumowanie różnic
Podstawową różnicą między urlopem macierzyńskim a tacierzyńskim jest ich wymiar i charakter. Urlop macierzyński jest dłuższy i obowiązkowy – matka musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu. Tzw. Urlop tacierzyński to możliwość przekazania części tego urlopu ojcu dziecka. Urlop ojcowski to z kolei niezależne uprawnienie przysługujące z tytułu bycia ojcem, niezależnie od korzystania z innych form urlopu.
W wyjątkowych przypadkach, o czym pisaliśmy wcześniej, mężczyzna może złożyć stosowne wnioski, celem przeniesienia urlopu macierzyńskiego i wykorzystania go przez siebie.
Zespół Ekspertów ING Księgowość