Umowy cywilno-prawne - zasady zatrudniania

2022-07-06

W polskim systemie prawnym istnieje kilka możliwości zatrudnienia pracownika. Jedną z nich jest umowa o pracę, drugą – umowy cywilno-prawne. Wśród tych drugich dostępna jest umowa o dzieło i umowa zlecenia. W pewnych aspektach są do siebie podobne, ale też w wielu się różnią. Jakie są zasady zatrudniania pracowników w oparciu o umowę o dzieło, a jakie umowę zlecenie? Oto najważniejsze informacje na ten temat.

 

Co to są umowy cywilno-prawne?

Umowy cywilno-prawne to nic innego jak porozumienie między pracownikiem i pracodawcą, które regulowane jest przez kodeks cywilny, a nie kodeks pracy. Kodeks pracy reguluje wyłącznie umowy o pracę.

 

Główna różnica między tymi dwiema formami współpracy (umowa o pracę vs. umowa cywilno-prawna) polega na tym, że przy umowie o pracę pracownik zobowiązany jest do wypełniania określonych obowiązków w określonym czasie i miejscu wskazanym przez pracodawcę. Umowy cywilno-prawne tak nie działają. Pracownik może mieć wskazany termin wykonania pracy, ale zasadniczo pracodawca nie musi wskazywać poszczególnych etapów realizacji zadania.

 

Rodzaje umów - różnice

Umowa o dzieło skupia się na efekcie. W umowie znajduje się więc termin oddania tego dzieła, ale to, czy pracownik wykona je dzień wcześniej czy będzie wykonywał cały tydzień nie jest już przedmiotem zainteresowania pracodawcy.

 

Umowa zlecenie skupia się na działaniu. Również może mieć swój termin, ale tu również nie ma znaczenia, czy pracownik wykonuje to zlecenie codziennie przez kilka godzin (z małymi wyjątkami, kiedy to właśnie proces ma znaczenie) czy w krótszym czasie ale przez kilkanaście godzin.

 

Umowy cywilno-prawne powodują też, że pracownikowi nie przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego ani rodzicielskiego. Mogą oni skorzystać z wolnych dni, ale jest to okres bez wynagrodzenia. Umowa zlecenie jest obciążona składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), a umowa o dzieło nie. Wszystkie formy zatrudniania pracowników są obciążone podatkami.

 

Umowa zlecenie

Umowa zlecenie to umowa na „działanie”. Chodzi o to, że pracodawca zleca wykonanie jakiejś pracy pracownikowi. Może to być remont budynku, rozliczenie miesiąca w firmie, sprzątanie w biurze itp.

 

Taka umowa skoncentrowana jest na procesie. Naturalnie chodzi o to, by wspomniany remont został wykonany, a rozliczenie zakończone. Jednak sam proces ma tu znaczenie. Nie powstaje bowiem dzieło – materialne czy cyfrowe, ale wykonana jest konkretna praca.

 

Umowa zlecenie jest podlega składce ZUS. Oznacza to, że zatrudniający w ten sposób przedsiębiorca jest zobowiązany do odprowadzenia składek ubezpieczeniowych za pracownika. Jest ona również obciążona podatkiem dochodowym. Wynagrodzenie brutto różni się więc od wynagrodzenia netto, które powstaje po odliczeniu od brutto podatków i składek.

 

Pracownik zatrudniony w ten sposób może wziąć kilka dni wolnego i skorzystać ze zwolnienia lekarskiego (L4). W przypadku dni wolnych są one jednak bezpłatne – pracownik nie wykonuje swojej pracy, więc nie otrzymuje wynagrodzenia. Jeżeli jednak jego nieobecność w pracy spowodowana jest chorobą, wówczas otrzymuje z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zasiłek chorobowy przez pierwsze 33 lub 14 dni choroby.

 

Jest to sytuacja inna niż przy umowie o pracę. Gdy pracodawcę i pracownika łączy stosunek pracy to pracodawca w pierwszej kolejności płaci wynagrodzenie za okres choroby. Zleceniodawca nie ma takiego obowiązku – przejmuje go natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

 

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło to umowa o efekt: raport, artykuł, stronę internetową, grafiki, plakaty itp. Czas pracy nad wykonaniem dzieła i sam proces jego tworzenia ma drugorzędne znaczenie. Liczy się to, by powstało zamówione dzieło – zgodnie z wytycznymi i oczekiwaniami – we wskazanym przez zamawiającego terminie.

 

Umowa nie jest dodatkowo obciążona składkami ubezpieczeniowymi, a jedynie podatkiem dochodowym. Oznacza to, że w razie choroby pracownik nie otrzymuje zasiłku chorobowego ani od pracodawcy ani od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

 

Wszelkie dni wolne od pracy również nie są powiązane z wynagrodzeniem. Pracownik może ustalić z zamawiającym, że wykona swoje dzieło w miesiąc, podczas gdy jego przygotowanie zajmie mu jedynie tydzień. Pozostałe trzy tygodnie może przeznaczyć na wykonanie innego dzieła lub niepracowanie – nie ma to żadnego znaczenia, ponieważ pracownik nie musi się z tego czasu rozliczać.

 

Co do zasady ani umowa o dzieło, ani umowa zlecenie nie powinna być podstawową formą zatrudniania pracownika. Obydwie mogą być stosowane jedynie doraźnie – jako uzupełnienie standardowej ekipy pracowników. Mogą też być wykorzystywane do sformalizowania zleceń pojedynczych. Nie zawsze bowiem zlecone dodatkowe prace powtarzają się cyklicznie. Czasem jest to zadanie jednorazowe, nie trzeba więc zatrudniać etatowego pracownika. Wystarczy wówczas umowa cywilno-prawna.

---

Zespół Ekspertów ING Księgowość