Wartości niematerialne i prawne coraz częściej wpływają na efektywność firmy. Posiadane możliwości czy prawa majątkowe umożliwiają większą swobodę na rynku oraz szybszy postęp firmy. Czym są wartości niematerialne i prawne?

Wartości niematerialne i prawne - definicja
 

Według ustawy o rachunkowości są to „nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki”.

Do Wartości Niematerialnych i Prawnych zalicza się w szczególności:

• autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
• prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
• know-how, czyli prawo do wykorzystania wiedzy w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej,
• nabytą wartość firmy,
• koszty zakończonych prac rozwojowych,
• prawa majątkowe przyjęte do używania na podstawie umowy spełniającej warunki leasingu finansowego.

Wartość firmy zdefiniowana została w ustawie o rachunkowości. Zgodnie z przytoczoną tam definicją wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części.

Wycena wartości niematerialnych i prawnych
 

Wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych stanowi cena, za którą je nabyto lub koszt, po jakim zostały one wytworzone. Dalsze etapy wyceny wartości niematerialnych i prawnych odbywają się wg wartości początkowej pomniejszonej o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz o ewentualne odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

Cena zakupu to kwota należna sprzedającemu bez podlegających odliczeniu podatków: od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym, a obniżona o rabaty, upusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Towary można wyceniać w cenie zakupu tylko wtedy, gdy nie zniekształca to wartości towarów, ani wyniku finansowego jednostki. Stosując wycenę towarów w cenach zakupu koszty transportu, ubezpieczenia, załadunku, wyładunku odpisuje się bezpośrednio w ciężar kosztów działalności operacyjnej.

Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych
 

Wartość początkowa wartości niematerialnych i prawnych ulega zmniejszeniu za sprawą odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, które stosowane są w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu. Rozpoczęcie amortyzacji nie może się zacząć wcześniej niż po przyjęciu danego składnika do wykorzystywania. Z kolei jej zakończenie powinno nastąpić przed zrównaniem wartości odpisów z wartością początkową lub zanim nastąpi wycofanie składnika wartości niematerialnych i prawnych.

Przedsiębiorca może określić indywidualne stawki amortyzacyjne, jednak przepisy prawa podatkowego określają minimalne okresy dokonywania odpisów dla wartości niematerialnych
i prawnych. Są to:

• 24 miesiące dla licencji (sublicencji) na programy komputerowe i od praw autorskich
• 24 miesiące na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych
• 12 miesięcy od poniesionych kosztów zakończonych prac rozwojowych
• 60 miesięcy od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych

Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych
 

Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są zobowiązani do prowadzenia ewidencji wartości niematerialnych i prawnych. Przepisy nie zawierają wzoru takiej ewidencji, niemniej określają, że powinna ona zawierać co najmniej:

1. liczbę porządkową;
2. datę nabycia;
3. datę przyjęcia do używania;
4. określenie dokumentu stwierdzającego nabycie;
5. określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej;
6. symbol Klasyfikacji Środków Trwałych;
7. wartość początkową;
8. stawkę amortyzacyjną;
9. kwotę odpisu amortyzacyjnego za dany rok podatkowy i narastająco za okres dokonywania tych odpisów, w tym także, gdy składnik majątku był kiedykolwiek wprowadzony do ewidencji (wykazu), a następnie z niej wykreślony i ponownie wprowadzony;
10. zaktualizowaną wartość początkową;
11. zaktualizowaną kwotę odpisów amortyzacyjnych;
12. wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową;
13. datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia.

W razie braku ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

Zespół Wsparcia ING Księgowość